ایثار و شهادت در اخلاق اسلامی جایگاهی ویژه دارد، برهمین روی است که بزرگان دین شهادت را مرگی بسیار باشکوه‌تر و دلخواه‌تر از مرگ در بستر و آرامش می‌دانند. در متون اسلامی تعریف ایثار اینگونه است: «بالاترین درجات سخاوت آن است که شخصی به چیزی محتاج است، ولی آن را به دیگری می‌بخشد، که به آن ایثار می‌گویند؛ یعنی از خود گذشتن و به دیگران رسیدن». این در حالی است که شهادت را در فرهنگ اسلامی (به ویژه تشیع) یکی از باشکوه‌ترین جلوه‌های ایثار می‌دانند، تا جایی که این مرگ پرافتخار آرزوی دیرینه هرمومن راستین و پلکان شهود هر عارف مخلصی است. حضرت علی (ع)، که خود از بزرگترین شهدای اسلام است، شهادت را اینگونه توصیف می‌کند: «بهترین مرگ‌ها، کشته شدن در راه خدا است، قسم به آن کسی که جان پسر ابی طالب در دست اوست، هزار ضربه شمشیر بر من آسان‌تر است، تا مرگ در بستر در غیر طاعت پروردگار.»
اما اگر بخواهیم به منبع و ابتدای این تفکر ایثارگری و شهادت طلبی در اسلام برگردیم، به کلام خداوند در قرآن می‌رسیم، خداوند متعال در آیه کریمه 154 سوره بقره می‌فرماید: «کسی را که در راه خدا کشته شد مرده مپندارید، که او زنده جاوید است، اما شما این حقیقت را در نخواهید یافت.» با ترویج اسلام و نزول این آیات بر پیامبر اکرم (ص) فرهنگ ایثار و شهادت از همان دوران صدر اسلام در بین مسلمانان مخلص رایج می‌شود، به طوری که وقتی به تاریخ نگاه کنیم اکثر بزرگان دین، بعد از تلاش و مبارزه در راه خدا در نهایت به فیض شهادت نائل می‌شوند.
دفاع از دین، حق و حقیقت همان راه خدا است که موجب بسیاری از ایثارگری‌ها و شهادت‌های باشکوه در تاریخ اسلام شده است. حمزه (ع) عموی سلحشور و پاسدار رسول خدا (ص) یکی از اولین ایثارگران در صدر اسلام بود. او برای دفاع برخواست، برای دفاع از پیامبر خدا (ص) که عین حق و حقیقت بود، حمزه همواره در راه خدا پایمردی کرد و استقامت ورزید، و آگاهانه از برادرزاده خود دفاع کرد، در نبرد «بدر» درخشید و در «احد» درحالی که مشغول دفاعی مقدس از حق بود، توسط کینه توزان به شهادت رسید.
این فرهنگ از همان دوران صدر اسلام، سینه به سینه انتقال پیدا کرده است، بزرگان اسلام و مسلمانان خالص همواره مشغول دفاع و ایثار بوده‌اند، تا جایی که امام حسین (ع) در روز عاشورا مُهر محکمی بر ماندگاری فرهنگ ایثار و شهادت در راه خداوند، و دفاع از دین زد. سرور و سالار شهیدان، در معرکه کربلا نشان داد که پا پس نکشیدن، و در مسیر حق خواهی و دفاع از حقیقت، عزیزترین افراد خود را به کام شهادت فرستادن، چه باشکوه است. شکوهی که تا قرن‌ها بعد و به جرات می‌توان گفت تا ابد در خاطر بشریت خواهد ماند و مانع از فراموشی و خاموشی فرهنگ ایثار و شهادت خواهد شد.
بعدها و در طول تاریخ می‌بینیم که به مدد همین رشادت‌ها، ایثارها و شهادت‌ها، چراغ تفکر و فرهنگ اسلامی هیچگاه خاموش نشده است، و هرجایی که در تاریخ لازم بوده است، مسلمانان برای دفاع برخواسته‌اند و لحظه‌ای از فکر شهادت در راه خداوند غافل نشده‌اند. چرا که حتی زندگی روزمره یک مسلمان هم ایثار در راه خداوند است.
در گذشته وقتی سخن از ایثار و شهادت در تاریخ صدر اسلام به میان می‌آمد، عده‌ای در آن شک می‌کردند و آن را دور از واقعیت می‌دانستند، اما در هشت سال دفاع مقدس کشورمان در مقابل تجاوز رژیم بعث عراق، همه به عینه دیدند که چگونه انسان‌های مخلص در راه خدا ایثار می‌کنند و از جان و مال خود می‌گذرند، جوان‌هایی که در سنین پایین و با هزار امید و آرزو، برای حفاظت از دین و کشور اسلامی در مقابل گلوله‌های دشمنان ایستادند و سرفرازانه شهید راه حق شدند. این همان فرهنگ ایثار و شهادت است که از صدر اسلام تا کنون در اخلاق اسلامی جاری و ساری است.
