سرزمين بادگيرها
به گزارش گروه شاهد جوان، وقتي مردم از تابش نور خورشيد و گرماي هميشگي شهر به خانه‌هايشان پناه مي‌بردند، تنها نشستن در سايه يا خنك كردن سر و روي خود با آب براي فرار از كلافگي گرما كافي نبود. به همين علت به هوش خود پناه بردند و دست به ساخت وسيله‌اي زدند به نام بادگير كه بعد از گذشت سال‌ها ي سال هم چنان مورد توجه است و به نماد معماري مناطق گرم و خشك تبديل شده است. ساخت بادگيرها نه تنها باعث شد گرماي تابستان يزد در آن زمان قابل تحمل شود بلكه زيبايي خاصي هم به شهر داده تا يزد «شهر بادگيرها » نام بگيرد؛ اين شهر به دليل اينكه كامل‌ترين و بيشترين بادگيرها را از نظر طراحي دارد اين لقب را به خودش اختصاص داده.
بادگيرها از نشانه‌هاي تمدن ايراني هستند. دقيقا مشخص نيست كه اولين بادگير در كدام شهر ايران ساخته شده است، ولي سفرنامه نويسان بيشتر از بادگيرهاي شهرهايي همچون كرمان، يزد، طبس و بوشهر نام برده‌اند. علاوه بر ايران اين سازه در برخي ديگر از كشورهاي خاورميانه مانند پاكستان، امارات متحده عربي، اردن، بحرين ، عراق ، سوريه و مصر هم ساخته مي‌شد. اما ذكر نام‌هاي باستاني مانند بادخان، بادآهنگ، بادهنج و ... در مورد بادگيرها در متون ادبي وكتاب‌هاي مختلف ، نشان مي‌دهد كه قدمت بادگيرها در ايران بيش از آن است كه تصور ميشود.
بادگير سازه‌ها ي بلندي از جنس خشت ، گل و چوب هستند با دريچه‌هايي در بالاي آن است كه در نقاطي از خانه‌ها ساخته ميشود تا باد را به داخل خانه بياورد . عملكرد بادگيرها هدايت هواي بيرون به فضاي داخلي ساختمان و خنك كردن و ايجاد هواي تازه در آن است. وجود بادگيرها در اندازه و اشكال مختلف در ايران، به دليل تنوع آب و هوايي در كشور به خصوص در مناطق حاشيه كوير و جنوبي است.
يكي از بي‌نظيرترين و بلندترين باد گيرهاي ايراني بادگير باغ دولت آباد يزد است. اين باغ در دورة زنديه توسط محمد خان بافقي طراحي و ساخته شده و به شكل هشت ضلعي است. ارتفاع آن از سطح زمين 80/33 متر است كه هشت ضلعي بودن آن باعث شده كه باد از هر طرف و با سرعت و به راحتي به قسمت زيرين آن هدايت شود و سپس با حوضچه‌اي آبي كه در زير بادگير قرار دارد برخورد كند و محيط خنك و مطبوع شود. شايد يكي از دلايل معروفيت اين بادگير بهره گيري هم زمان از باد و آب در سيستم سرمايشي آن است.
انواع بادگيرها
به طور كلي بادگيرها را به سه دسته تقسيم مي‌كنند.
بادگير اردكاني: معمولا كوتاه تر و و يك طرفه هستند و فقط باد از يك سمت وارد آنها ميشود
بادگيرهاي كرماني: از نظر معماري ساده و تقريبا كوچك هستند و به دليل دو طرفه بودن آن، به بادگير دوقلو شهرت دارند نسبت به نوع اردكاني دقيق‌ترند.
بادگيرهاي يزدي: از انواع ديگر بادگيرها بزرگ‌ترند و معمولا چهار طرفه هستند از نظر معماري شكل پيچيده تر و البته زيباتري دارد.
بادگيرهاي زيباي ايران
بادگير سه طبقه و چهار طرفه باغ صدري در تفت
بادگير دو طبقه و چهار طرفه خانه آقا زاده در ابركوه
بادگير چپقي در سيرجان
بادگيرهاي حفره‌اي خانه بروجردي‌ها در كاشان
اما بادگيرها مشكلاتي هم داشتند به اين صورت كه مقداري گردو غبار وارد فضاي داخل مي‌كردند. حشرات موذي و پرندگان نيز از راه مجراي آن ها وارد فضاي داخلي مي‌شدند . همچنين در اين نوع بادگيرها كنترلي براي مقدار جريان هوا و ميزان رطوبت وجود نداشت و هزينه ساخت بالاي آن را هم ميتوان به آن اضافه كرد. به همين دليل كم كم بادگيرها جاي خود رابه كولرهاي آبي در مناطق مركزي و كولرهاي گازي در مناطق جنوبي دادند.
نویسنده: زهره کریمی
انتهای پیام/
