نامه‌های جاودانه

نامه‌نگاری در جبهه

هرچند در دوران هشت سال دفاع مقدس این موضوع همانند دیگر ابعاد جنگ امری عادی تلقی می‌شد. اما اکنون با گذشت سال ها از پایان جنگ تحمیلی، خوانش این نامه‌ها و یادداشت‌ها برای بسیاری از خانواده‌ها تداعی کننده خاطرات تلخ و شیرینی بسیاری  هستند. اینکه در دوران هشت سال دفاع مقدس نامه‌های رزمندگانی که در جبهه و مناطق عملیاتی حضور داشتند چگونه به دست خانواده آنها می‌رسید؛ برای جوانان و نسل بعد از جنگ تحمیلی جذابیت خاصی دارد.

صندوق پستی در زمان جنگ تحمیلی

زمان جنگ تحمیلی علم و تکنولوژی آنقدر پیشرفت نکرده بود که  در چشم بر هم زدنی خانواده ها بتوانند با بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی، ارسال پیامک یا نگارش ایمیل جویای حال عزیزانشان شوند. این دست نوشته‌ها که در شرایطی مانند چند دقیقه قبل از عملیات، هنگام غروب آفتاب یا در اردوگاه اسارت با هماهنگی صلیب سرخ نوشته می‌شدند به اعتبار مکان، شرایط و لحظه‌ای که رزمندگان درآن قرار داشتند از اهمیت ویژه ای برخوردارند، به این صورت که می‌توان هر کدام از آن‌ها را از جنبه‌های مختلف: دینی، اجتماعی، اقتصادی و هنری مورد تحقیق و پژوهش قرار داد چون ‌در خالص‌ترین حالت روحی نوشته و خلق شده‌اند.درباره اینکه نامه های شهدا، رزمندگان و آزادگان چگونه و در چه کاغذ و پاکت نامه، یا صندوق پستی به دست خانوادهایشان می‌رسید باید گفت: ظاهرا در دو یا سه سال اول جنگ نامه‌ها و دست نوشته های ارسالی رزمندگان روی هر ورقی یا پاکتی که در دسترس رزمندگان بود نوشته و از طریق پست ارسال می‌شد. اما از سال 1362 به بعد پاکت‌هایی  با عنوان «پست جواب قبول» که در آن صفحه‌ای برای نگارش متن نامه به چشم می‌خورد در اختیار رزمندگان قرار گرفت. این پاکت‌ها طرح و شکل‌های مختلف داشت که باعث شد نامه نگاری برای رزمندگان سهل‌تر شود. پاکت‌ها معمولا از سوی واحد تبلیغات یا پشتیبانی جنگ و گاه از سوی مؤسسات خیریه و انجمن‌های صنفی در اختیار رزمندگان قرار می‌گرفت.

هنر و نامه های جبهه

معمولا تصاویر حضرت امام(ره)، حرم امام حسین(ع)، قدس شریف،ادوات جنگی، گل یا تصاویر رزمندگان و حتی کلمات قصار امام و احادیث بر روی آنها چاب شده بود. همچنین در مواردی هم آرم سپاه، ارتش و جهاد سازندگی زینت بخش پاک‌های نامه‌ بود. صندوق‌های پستی موجود در جبهه نیز عموما جعبه‌های خالی مهمات بود که روی آنها کلمه «post » نوشته شده بود. رزمندگان می‌توانستند روزانه یا چند روز یک بار نامه‌های خود را به درون این صندوق‌ها بیندازند و آنها را به واحد تعاون یا پشتیبانی جنگ بسپارند تا خانواده‌ها را از چشم انتظاری درآورند .

مخاطب خاص نامه‌های جبهه 

با مراجعه به نامه و دست‌نگاشته‌های شهدا، رزمندگان و اسرا متوجه می‌شویم که مخاطب خاص رزمندگان در سطر اول نامه‌هایشان امام خمینی (ره) و شهدا هستند. پس از آن معمولا والدین و همسر و در بخش‌های دیگر نامه برادر یا خواهرانشان. معمولا توصیه‌هایی مانند:«امام را تنها نگذارید»، «خواهرم حجابت را حفظ کن»، و... در این نامه‌ها بیشتر از هر چیز دیگری به چشم می‌خورد.

روایت یک نامه‌رسان از جبهه

حسن حاج‌محمدی که چندین سال در جبهه‌های جنوب به عنوان نامه‌رسان حضور داشته است، درباره اینکه در دوران هشت‌سال دفاع مقدس، نامه‌های رزمندگان چگونه به دست خانواده‌های آنها می‌رسید، گفت: معمولاً یک نفر در هر قسمتی، مسئولیت گرفتن نامه‌ها از رزمندگان و ارسال آنها را بر عهده داشت که نامه‌ها و وصیت‌نامه‌ها را از آنها تحویل می‌گرفت و به بخش تعاون می‌رساند و در آن‌جا نامه‌ها به پست فرستاده می‌شد. وی درباره خاطرات رساندن نامه‌های رزمندگان به خانواده‌هایشان نیز گفت: از آن جایی که مدت زمان زیادی نزدیک به سه الی چهار ماه طول می‌کشید که نامه یک رزمنده به دست خانواده‌اش برسد، بسیار پیش می‌آمد که پیش از رسیدن نامه، خبر شهادت همان رزمنده به خانواده‌اش می‌رسید که توصیف چنین خاطراتی حتی پس از گذشت سال‌ها از جنگ نیز سخت است.