سینمای دفاع مقدس چه دستاوردی برای جوانان داشت؟!

سرگرم کننده ترین فیلم ها نیز همواره حرفی برای گفتن دارند که در متن اثر نهفته است.فیلمی که چنین خاصیتی نداشته باشد از دایره سینما بیرون است. در دوران جنگ جهانی اول و به خصوص دوم،کارگردانان مطرح سینمای جهان،به ویژه هالیوودیها، فیلم هایی ساختند که هم مردم را با وقایع جنگ آشنا کرده و هم با تولید آثار حماسی و میهن پرستانه،جوانان را تشویق می کردند تا برای اعزام به میدان های نبرد داوطلب شوند.ده ها سال بعد از پایان جنگ نیز فیلم هایی ساخته و می سازند تا مردم دوران جنگ را فراموش نکرده و جوانان و نوجوانان هم با آن برهه تاریخی مهم کشورشان آشنا شده و روحیه میهن پرستی در وجود آنان احیا و ابقا شود. زیرا خطر جنگ همیشه در کمین است.پس از انقلاب و در همان سال های آغازین پیروزی،ارتش بعثی عراق به گمان اینکه ایران قدرت نظامی خود را از دست داده و انسجام لازم در اداره امور کشور وجود ندارد،به ایران بزرگ تهاجم کرد.تصور و توهم صدام این بود که کل ایران را در عرض چند روز به اشغال در خواهد آورد.خیلی سریع بخش هایی از کشور را اشغال کرد،اما دلاوران ارتش و جوانان غیور ایرانی، داوطلبانه به جبهه ها شتافته و با حداقل امکانات جلوی پیشرفت ارتش تا بن دندان مسلح بعثی را گرفته و زمینگیر کردند.چندماه بعد،ایران توسط رزمندگان میهن پرست و مومن ارتش، سپاه،بسیج و دیگر نیروهای رزمی و مردمی،حملاتی را آغاز کردند که خیلی زود به آزادسازی مناطق اشغالی منجر شد،به خصوص خرمشهر مقاوم.از همان روزهای آغازین جنگ،فیلم هایی با موضوع دفاع در ایران ساخته شد که اولین آن،اثری به نام «مرز» بود.بعد از آن فیلم های دیگری تولید شدند.این مهم باعث شد سینمای دفاع مقدس در ایران پا گرفته و تثبیت شود. این فیلم ها از لحاظ تکنیکی ضعف هایی داشتند،اما حسی که در آنها جریان داشت،باعث جلب مخاطب می شد. مردم با دیدن این گونه آثار با شمه ای از قدرت و روحیه رزمندگان و همچنین فضای جنگ آشنا شدند. جوانان و نوجوانان با دیدن این فیلم های حماسی و احساسی که غرور ملی را در وجود آنان زنده میکرد،گروه گروه به جبهه ها شتافتند تا از تمامیت کشور و ناموس ایران دفاع کنند که الحق چنین کردند.در دوران جنگ،اغلب فیلم های دفاع مقدسی با بودجه ای اندک و در مناطق جنگی ساخته می شدند که هنگام اکران با استقبال روبرو می شدند.حتی ضعیف ترین فیلم جنگی نیز مخاطب داشتند.فیلم هایی که در دهه 60 تولید شده و روی پرده رفتند،از جمیع جهات تاثیر گذار بودند.مهم ترین آن حس همذات پنداری مخاطبان با قهرمانان آنها بود.این آثار در دوران خود بسیار موفق بودند.در حقیقت وظیفه خود را به نحو احسن انجام دادند.همچنین فیلمسازان جوان و با استعدادی که وارد عرصه شده و آثار مختلف جنگی را تولید کردند،خیلی زود توانستند به عنوان کارگردان کاربلد برای خود جایگاهی پیدا کنند.بعد از پایان جنگ و در اوایل دهه هفتاد، چند فیلم نسبت خوب یا متوسط تولید شد،اما بعد از آن با وجود امکانات زیاد و بودجه های سنگین،هیچ اثر قابل ذکری ساخته نشد.ارگان هایی که خود را موظف می دیدند با هزینه های سنگین فیلم های جنگی بسازند،نه تنها موفق نبودند،بلکه آسیب هایی را نیز به سینمای دفاع مقدس وارد آوردند که مهم ترین آن،فراری دادن مخاطبان،به خصوص جوانان از سالن های سینما بود. فیلم هایی که بعد از جنگ تاکنون ساخته شده اند،هیچ کدام موفق نبودند.نه توانستند تاریخ جنگ و رزمندگان را هنرمندانه و حرفه ای به تصویر بکشند،نه اطلاعتی به جوانان و نوجوانان دادند که روحیه میهن پرستی و غرور ملی را در آنان زنده کند. بهانه ارگان های دولتی برای تولید فیلم،این بود و هست که قصد داشته و دارند جوانان را به دیدن این آثار ترغیب کنند تا آنان با تاریخ دوران دفاع مقدس و رزمندگانش آشنا شوند،اما با ساخت آثار بی کیفیت این اتفاق نیفتاده و نخواهد افتاد. هزینه های سنگین خرج فیلم هایی کرده و می کنند که نه فیلمنامه منسجمی دارند،نه ساختار مناسب و نه حتی بازیگرانی که مخاطبان را جلب فیلم کنند. لجبازی ارگان ها که اصرار داشته و دارند تنها روی فیلمسازان به اصطلاح، خودی سرمایه گذاری کنند،سینمای دفاع مقدس را به سمت نابودی سوق داده است.این سیاست غلط باعث شده که کارگردانان توانا نتوانند چنین فیلم هایی تولید کنند.این لجاج موجب ضعف و وهن فیلم های دفاع مقدسی شده و می شود.مطمئنا فیلمسازان قدر می توانستند مانند دهه 60 آثار قابل توجهی را خلق کنند که مخاطبان برای دیدن آنها صف بکشند.آثار جنگی که در این چند دهه اخیر تولید شده،حتی نتوانسته مخاطبانی که خودشان در جبهه ها حضور داشتند را جلب کنند،چه رسد به جوانانی که سال ها بعد از پایان جنگ به دنیا آمده اند! با جرات می توانگفت،فیلم های دفاع مقدسی که در این دهه های اخیر ساخته شده اند،نتوانسته اند مخاطبان جوان را به سالن های نمایش بکشانند،چه رسد به اینکه روی آنان تاثیر داشته باشند.مخاطب،به ویژه قشر جوان دوست دارد رزمندگان را در شمایل یک قهرمان ببیند تا برای قهرمانی های او سوت کشیده و کف بزند،نه اینکه فرماندهان بزرگ و رزمندگان سترگ را در قالب افرادی ضعیف و شکست خورده ببیند. فیلم و سریال هایی که با موضوع قهرمانان جنگ در این چند سال اخیر ساخته شده اند،به علت ضعف مسوولان،فیلمنامه نویسان،تهیه کنندگان و کارگردانان،نه تنها نتوانسته اند آن بزرگان را درست به تصویر کشیده و جایگاه شان را نزد مخاطبان بالا ببرنند،بلکه خواسته یا ناخواسته،جایگاه آنان را تنزل داده و حتی به شناخت مخاطبان نسبت به آنان آسیب رسانده اند. بدتر اینکه صداوسیما و ارگان ها،همچنان اصرار دارند با ساخت این گونه فیلم ها و سریال های ضعیف،به جایگاه قهرمانان دفاع مقدس آسیب برسانند. در انتها باید گفت فیلم های ضعیف و بی کیفیت دفاع مقدسی که اخیرا با بودجه سنگین ساخته شده اند،نه تنها دستاورد مالی و معنوی نداشته اند،بلکه شناخت و حس جوانان را نسبت به تاریخ جنگ و قهرمانانش تضعیف کرده اند.در حقیقت تاثیر معکوس داشته اند
سیدرضا اورنگ