چینی بندزن

به گزارش شاهد نوجوان، چینی بند زن ها همان طور که از اسمشان پیداست افرادی دوره گرد بودند که انواع ظروف همچون کاسه ،بشقاب ،قوری و دیس های شکسته ای که از جنس چینی بودند را به یکدیگر بند می زدند و آن ها را تقریبا مثل روز اول تحویل صاحبشان می دادند و این اصطلاحی که در شعر و شاعری دراویش راه پیدا کرد که می‌خواندند: «چینی بند زن اومده، تا دل شکسته رو بند بزنه.» اما حقیقت این بود که حتی ماهرترین چینی بند زن هم نمی‌توانست دل شکسته را بند بزند و مثل روز اول تحویل صاحبش دهد؛ در هر حال این ماجراها برای شعر و شاعری بود اما بگذارید تا به خود این شغل بپردازیم:

در گذشته اکثر وسایل و ظروفی که در خانه‌ها استفاده می شد از جنس چینی بود و تنوع ظروف به شکل امروزی نبود که هزار نوع و جنس از جمله ملامین(ظروف نشکن) و چدن و ظروف گیاهی داشته باشد یا زمان پخت هر چینی با نوع دیگر آن در کوره متفاوت باشد ، فقط و فقط یک مدل چینی در بازار وجود داشت که آن هم بسیار بسیار نازک و در نتیجه شکننده بود ،که هر لحظه با هر ضربه ای ممکن بود بشکند. اما خب امروزه با وجود هزار نوع و جنس در ظرف و ظروف دیگر شغل چینی بند زنی رفته رفته از رواج افتاده است و کسی ظرف شکسته را بند نمی‌زند؛ حالا فقط تصور کنید که کاسه‌گل‌سرخ عتیقه مادر بزرگ را شکسته باشید، باید آنقدر دور خودتان بگردید و بگردید تا شاید انتهای بازارهای قدیمی کسی را پیدا کنید که چینی بند بزند. اما حتی شاید انتهای این بازارها نیز چینی بندزنی پیدا نکنید، شاید همان بهتر باشد که از ابتدا دنبال کاسه گل سرخی بگردید که شبیه به ظرف مادربزرگ باشد.

افراد در ایام گذشته  توان تهیه مجدد ظروف یا خرید چندین دست از اجناس را نداشتد، با این وجود اگر ظرفی می شکست یا ترک بر می‌داشت آن را دور نمی انداختند ، بلکه تکه های شکسته را  آنقدر نزد خود نگه می داشتند و لای پارچه‌ای می‌پیچاندند تا بیشتر از آن آسیب نبیند تا اینکه بالاخره صدای دوره گردیِ چینی بند زن را در کوچه و بازار بشنوند و چینی های شکسته  را به او تحویل می دادند تا آن ها را ترمیم کند و ظرف از دست رفته و نابود شده آن ها را به نوعی دوباره احیا کند و مثل روز اول به آن ها تحویل دهد.

در مواردی ممکن بود قسمتی از تکه های چینی توسط صاحبش گم شده باشد و یا آن قدر خرد شده باشد که امکان بندزنی مجدد آن وجود نداشته باشد، در این مواقع کار چینی بند زن صد برابر سخت‌تر می‌شد، چرا که چینی بند زن باید به سراغ ظروف شکسته دیگری که در بساطش داشت می‌رفت و قسمتی از ظرف های شکسته دیگر را به وسیله انبردست تکه تکه می کرد و آن قدر از اطراف آن ها می چید و شکل می داد و دوباره می چید شکل می داد تا به اندازه همان قسمت گم شده شوند و همچون تکه های پازل آن ها را در قسمت گم شده ظرف جای می داد که این شکل از چینی بند زنی نیاز به دقت و ظرافت بسیار بسیار بالایی داشت و کاری نبود که هر چینی بند زنی بتواند انجام دهد و از این رو خیلی سخت می‌شد چینی بند زنی را پیدا کرد که تا این اندازه به کارش مسلط باشد و بشود با خیالی آسوده ظرف را به دست او سپارد. اما در این مواقع قیمت  کار هم به خاطر سختی و حساسیت بیشتر آن بالا می‌ رفت.

اما چینی بند زنی تنها مختص ظروف شکسته نبود ، و حتی ظروف تازه و سالم را هم بسیار پیش می‌آمد که بند بزنند، اما این کار دلایلی داشت و در قشر خاصی رواج بیشتری داشت که الان برایتان شرح می دهم. برای مثال قهوه چی ها که اکثرا کارشان با ظرف ظروف است و زنانی که پا به سن گذاشته و با تجربه بودند ،قوری های چینی ،نعلبکی ها و ظرف هایی  را که بیشتر از ظروف دیگر مورد استفاده قرار می گرفت و در زمان خود بسیار ارزشمند بود و مهم تر از همه، قیمت بسیار زیادی داشت ،قبل از استفاده کردن از آن ها، آن ها را بند می زدند تا استحکام بیشتری داشته باشد و از به خاطر سردی و گرمی و دلایل دیگر از بین نروند.

اما شاید جالب توجه باشد که چینی بند زن ها چطور ظروف شکسته خرد شده را مثل روز اول به صاحبانشان تحویل می‌دادند و در واقع ابزار مورد استفاده آن ها چه بود. ابزار مورد استفاده برای این شغل فراموش شده شامل وسیله ای  مثل کمان بود که کار اصلی بند زنی توسط آن انجام می شد،دیگری سیم مفتول از جنس فولاد سخت بود که بعد از سوختن و حرارت نرم می شدند و مثل بخیه عمل می کردند و دو تکه جدا شده را به هم بند می زدند.

چکش که با آن مفتول ها را می کوبیدند و شکل می دادند و مهم ترین و آخرین ابزار چسب یا  خمیر های بند زنی که شامل دو نوع حیوانی وگیاهی بودند:

چسب های حیوانی مثل چسب پوست خرگوش یا چسب سفیده تخم مرغ با ترکیب اهک است که پر‌مصرف ترین چسب در این شغل محسوب می شده که به نام زامیشگه معروف بوده است.

چسب های گیاهی مثل نشاسته و کتیرا و سریش و صمغ عربی.

با اینکه امروزه این حرفه ارزشمند به دلیل پیشرفت صنعت و تولید انواع ظروف مسی و شیشه ای و چوبی از بین رفته و فقط در خاطرات افراد میان سال باقی مانده اما هنوز نمودی از آن در ادبیات عامیانه و ضرب المثل ها باقی مانده :همان مَثل معروف تو اگر بند زن بودی ،چینی خودت را بند می‌زدی ازاین شغل منسوخ شده به یادگار مانده است.

 در سال 1320 خورشیدی، چینی بند زن‌ها بابت هر بندی که روی چینی‌ها می‌زدند، یک قران می‌گرفتند که در آن زمان مبلغ هنگفتی محسوب می‌شد؛ اما از آنجا که این شغل نیاز به دقت و ظرافت بسیاری داشت، چنین هزینه‌ای را می‌طلبید.

نویسنده محمدعلی قربانی

بیشتر بخوانید: هک کردن و هکرها

بیشتر بخوانید: کتابت

انتهای مطلب/