ورزشی؛
آشنایی با چوگان (Polo)؛
ورزش اصیل ایرانی
به گزارش گروه شاهد نوجوان، ورزش چوگان قديمي‌ترين ورزش تيمي است كه در آن از دو گروه رقابت‌كننده، گوي و حيوان استفاده شده است. قدمت چوگان به 2500 الي 3000 سال پيش برمي‌گردد. ايرانيان باستان به جاي برگزاري رقابت‌هاي ورزشي خشن، مسابقة چوگان را ابداع كردند كه هم بر توانايي ورزشكاران در مهار خويش بر روي اسب مي‌افزود، هم روحية تيمي را در بين بازيكنان افزايش مي‌داد و هم بر دقت ورزشكاران تأثير مثبت داشت. ورزش چوگان در زمان هخامنشيان در ايران به اوج رسيد و از آن پس در بسياري ار آثار نويسندگان و شاعران، از آن نام برده شده است. بعدها این رشته وارد دیگر کشورها شد و به رشته ای بین المللی بدل شد.
گاه‌شمار
دهة 1860 ـ سربازان انگليسي در منطقة پنجاب هندوستان (اين منطقه امروزه قسمتي از پاكستان است) با ورزشي آشنا شدند كه در بين اشراف برگزار مي‌شد. سربازان مقررات اين بازي را آموختند و مسابقات «پولو» را در ميان خود برگزار كردند.
1873 ـ ورزش چوگان در انگلستان مورد استقبال قرار گرفت و اولين باشگاه چوگان (هارلينگهام) درلندن تأسيس شد.
1874 ـ اولين مسابقة چوگان در هارلينگهام برگزار شد.
1875 ـ نخستين مقررات چوگان نوين توسط باشگاه هارلينگهام نوشته شد.
1876 ـ چوگان از انگلستان به آمريكا راه يافت.
1898 ـ مسابقة چوگان به زمان‌هايي به نام «چوكا» تقسيم شد.
1900 ـ در دومين دورة المپيك، چوگان در برنامة بازي‌ها قرار گرفت. در اين بازي‌ها تيم‌هاي باشگاهي به جاي تيم‌هاي ملّي كشورها در المپيك شركت كردند.
1924 ـ آخرين حضور چوگان در المپيك.
قوانين
هدف از يك مسابقة چوگان، وارد كردن توپ به دروازة تيم مقابل است؛ بازيكنان هر دو تيم سوار بر اسب، به كمك چوب خود به توپ ضربه مي‌زنند.
زمين مسابقه
طول زمين چوگان 275 متر و عرض آن 183 متر است. در انتهاي زمين و در مركز خط عرضي دو تير عمودي به ارتفاع3/50 متر قرار گرفته‌اند كه دروازه‌هاي چوگان هستند. در هر نيمة زمين چوگان، دو خط عرضي وجود دارد كه از يك خط طولي به خط طولي ديگر كشيده شدند. به اين دو خط، خطوط 40 يارد (37 متر) و 60 يارد (55 متر) مي‌گويند. عرض دروازه‌ها نيز7/32 متر است.
توپ
توپ چوگان8/3سانتي‌متر قطر و 135 گرم وزن دارد. سفيد رنگ است و از مواد سختي چون چوب، عاج يا ني بامبو ساخته مي‌شود. نوع پلاستيكي اين توپ نيز وجود دارد.
چوب دستي (چوگان)
چوبي است به طول 129 سانتي‌متر كه در انتهاي آن يك برآمدگي وجود دارد. اين برآمدگي به چوب حالت T برعکس ميدهد تا ورزشكار به راحتي بتواند به توپ ضربه بزند. جنس چوب دستي از چوب‌هاي سبك و مقاوم مثل چوب درخت بامبو است.
زمان
يك مسابقة چوگان از 6 وقت 7 دقيقه‌اي تشكيل شده است. هر كدام از اين زمان‌ها را يك چوكه = چوكا مي‌گويند. كلمة چوكه يا چوكا از واژة هندي «چاكار» (chakkar ) برگرفته از لغت چاكرا (chakra ) است كه در زبان سانسكريت به معناي «دور و چرخ» معني ميدهد. بسته به قوانين مسابقة چوگان، هر ديدار مي‌تواند از 4، 6 يا 8 چوكه تشكيل شود امّا مسابقات 6 چوكه‌اي متداول‌ترند. مسابقه‌هاي 8 چوكه‌اي بيشتر در آرژانتين و آمريكا برگزارمي‌شود.
پايان هر چوكه با نواختن زنگ اعلام مي‌شود و تيم‌ها پس از سه دقيقه به ميدان بازمي‌گردند. پس از آنكه نيمي از چوكه‌هاي يك مسابقه به پايان رسيد، تيم‌ها 5 دقيقه استراحت مي‌كنند و آن‌گاه مسابقه دوباره آغاز مي‌شود.
لباس بازيكنان چوگان عبارت است از پيراهن آستين كوتاه و شلوار مخصوص اسب‌سواري كه به راحتي درون چكمة ورزشكار مي‌رود. شلوار با استفاده از كمربند در كمر ورزشكار محكم مي‌شود. علاوه بر چكمه، ورزشكاران از زانوبند نيز براي محافظت از زانوها استفاده مي‌كنند. همة اسب‌سواران موظف به استفاده از كلاه‌هاي محافظ نيز هستند. براي جلو گيري از مصدوميت اسب‌ها هم ساق چهاردست و پاي آن‌ها بانداژ مي‌شود.
بازيكنان
در هر تيم چهار سواركار بازي مي‌كنند كه محل بازي هر يك نيز مشخص است. شمارة يك تهاجمي‌ترين بازيكن هر تيم است و معمولاً در طول مسابقه با مدافع شمارة 4 حريف رقابت مي‌كند. بازيكن شمارة 2 علاوه بر ايفاي نقش تهاجمي و تلاش براي گل زدن، براي رساندن توپ به شمارة يك نيز تلاش مي‌كند. شمارة 3 حركات دفاعي را به حمله تبديل مي‌كند و بازيكن شمارة 4 نقش دفاعي را بر عهده دارد.
گل
هرگاه تيمي موفق شود توپ را از دروازة رقيب عبور دهد، زمين دو تيم عوض مي‌شود. آن‌گاه داور توپ را در مركز زمين قرار ميدهد و مسابقه از سر گرفته مي‌شود. درصورتي‌كه نيمي از چوكه‌هاي بازي به پايان برسد ولي گلي به ثمر نرسيده باشد، زمين‌ها عوض مي‌شوند. امّا اگر گل با ضربة پنالتي به ثمر برسد، تعويض زمين رخ نخواهد داد.
حق تقدم
در هنگامي‌كه توپ در زمين بازي است و مسابقه جريان دارد، بازيكني حق دارد به توپ ضربه بزند كه علاوه بر تاختن به طرف توپ، در سمت توپ قرار داشته باشد (يعني توپ در سمت راست او باشد). در چنين حالتي، هيچ بازيكني نمي‌تواند مسير او را سد كند؛ مگر اينكه فاصلة مدافع رقيب با توپ، خيلي كمتر از فاصلة مهاجم با آن باشد. (مثلاً اگر توپ در سمت راست بازيكن «الف» باشد و او 10 متر با گوي فاصله داشته باشد، بازيكن «ب» از تيم مقابل كه در دو متري توپ است حق دارد كه به توپ ضربه بزند.)
خطاها
ـ رعايت نكردن حق تقدم و قطع مسير سواركاري كه با رعايت حق تقدم، در حال تاختن به سمت توپ است.
ـ ضربه زدن با چوب به پاي اسب رقيب
ـ ضربه زدن به توپ، درحالي‌كه توپ در سمت چپ سواركار است.
جريمة خطا
در چوگان بسته به محل خطا ضربات شروع مجدد مسابقه بدون قرار گرفتن مدافع حريف زده خواهد شد؛ يعني؛ برخلاف فوتبال كه در برابر ضربات شروع مجدد، ديوار دفاعي تشكيل مي‌شود، در چوگان كسي جلوي ضربه‌زننده نمي‌ايستد. از جملة اين ضربات، ضربه از فاصلة 27 متري، 36 متري و 54 متري است. در هنگام ضربة شروع مجدد، بازيكن ضربه‌زننده توپ را به سمت دروازة خودي پاس ميدهد؛ درحالي‌كه مدافعان حريف پشت خط دروازة خود مي‌ايستند و تا زمان زدن ضربه حق ورود به زمين را نخواهند داشت.
در هنگام زده شدن ضربه از 54 متري، مدافعان درون زمين هستند امّا كمترين فاصلة آن‌ها با بازيكن صاحب توپ بايد 27 متر باشد.
داوران
در هر مسابقه دو داور سوار بر اسب در زمين حضور دارند. چنانچه بين آن‌ها اختلاف نظري به وجود آيد، رأي قطعي و نهايي را داور سوم، كه در بيرون زمين حضور دارد، صادر و اعلام مي‌كند.
اسب مسابقه
اسب‌هاي چوگان از نژاد «پوني» هستند كه اولين بار توسط آرژانتيني‌ها پرورش داده شدند. اين اسب‌ها از اسب‌هاي عادي كوتاه‌ترند و تنها 6/1 ـ 4/1 متر ارتفاع دارند. همين قامت كوتاه سبب مي‌شود كه ورزشكاران راحت‌تر بتوانند از روي پوني به توپ ضربه بزنند. هر بازيكن چوگان حداقل بايد دو اسب داشته باشد و در هر چوكه به نوبت از يكي از آن‌ها استفاده كند. در برخي مسابقات (مثل رقابت دانشگاه‌هاي آمريكا) از هر پوني تنها در دو چوكه استفاده مي‌شود.
*شكسته شدن توپ و مصدوم شدن بازيكن يا اسب عواملي هستند كه باعث مي‌شوند داور دستور توقف بازي را صادر كند تا مشكل برطرف شود و بازي ادامه يابد.
نویسنده: مهدی زارعی
بیشتر بخوانید: آشنایی با ورزش پينت‌بال
بیشتر بخوانید: آشنایی با اسب سواری
بیشتر بخوانید: آشنایی با ورزش های هوازی
بیشتر بخوانید: ورزش هایی که مغز را قوی می کنند
انتهای مطلب/
